فرار مالیاتی چیست؟ تعریف فرار مالیاتی در ایران
فرار مالیاتی به معنای هرگونه تلاش عمدی و غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات است. این پدیده شامل ارائه اطلاعات نادرست یا پنهان کردن درآمدها و اموال میشود. در ایران، این رفتار مجرمانه مجازاتهایی مانند جریمه نقدی، حبس و حتی شلاق در پی دارد.براساس مستند قانونی جرم فرار مالیاتی ماده ۱۹۹ و ۲۰۰ قانون مالیاتهای مستقیم، مجازاتهایی از جمله جریمه نقدی معادل ۲۰ درصد مالیات پرداختنشده و مجازاتهای دیگر برای متخلفان دولتی و غیردولتی تعیین شده است. همچنین روشهای فرار شامل گزارش نادرست درآمد، پنهان کردن اموال و استفاده نادرست از نرمافزار واسط سامانه مودیان برای ثبت گزارشهای نادرست میشود.
انواع فرار مالیاتی؛ ترازنامه نادرست و پنهان کردن درآمد
فرار مالیاتی ممکن است به روشهای گوناگونی صورت بگیرد، اما در همه این روشها فرد تلاش میکند که مالیات خود را کامل پرداخت نکرده یا بهصورت ناقص پرداخت کند. نوع رفتار فرد در فرار از مالیات میتواند مختلف باشد. مطابق قانون، اگر فرد با قصد فرار از پرداخت مالیات و با آگاهی، مرتکب رفتارهای زیر شود، جرم فرار مالیاتی تحقق پیدا میکند:
- استناد به ترازنامه و حساب سودوزیان نادرست
- عدم ارائه اظهارنامه مالیاتی برای سه سال متوالی
- مخفی کردن فعالیت اقتصادی و درآمد
- ممانعت از دسترسی ماموران مالیاتی به اطلاعات
- عدم انجام وظیفه مامور وصول یا کسر مالیات
- تنظیم معاملات به نام دیگران
- استفاده از کارت بازرگانی اشخاص دیگر
- قلمداد کردن فعالیتها بهگونهای که مشمول معافیت مالیاتی باشد
این موارد همگی بهعنوان روشهای مختلف فرار مالیاتی شناخته میشوند و طبق قانون مالیاتهای مستقیم، مجازاتهای سنگینی برای مرتکبان این جرم در نظر گرفته شده است.
دلایل فرار مالیاتی اشخاص و فرار مالیاتی شرکتها
گزارشی که از سوی مرکز تحقیقات و بررسیهای اقتصادی اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است، علاوهبر اشاره به پیامدهای فرار مالیاتی، هشت عامل اصلی نقشآفرین در این زمینه را شناسایی کرده است که عبارتاند از:
- عدم تنوع پایههای مالیاتی و ترکیب نامناسب درآمدهای مالیاتی
- وجود معافیتهای مالیاتی وسیع و متنوع
- تعدد، پیچیدگی و ابهام در قوانین، مقررات و فرآیندهای مالیاتی
- افزایش فساد و گستردگی بخش غیررسمی اقتصاد
- عدم اعتماد مردم به کارایی و اثربخشی دولت
- فرهنگ مالیاتی ضعیف
- فقدان نظام جامع اطلاعات مالیاتی
- مشکلات ساختار اقتصاد
علاوهبر این اشخاص پردرآمد از روشهای پیچیدهای مانند صدور فاکتورهای جعلی، استفاده از حسابهای بانکی اجارهای و تنظیم قراردادهای غیرواقعی برای فرار مالیاتی استفاده میکنند. یکی از مسائل مهم دیگر، نقش حسابداران در فرار مالیاتی است که در صورت آگاهی و همکاری در این تخلفات، جرم حسابدار در فرار مالیاتی به شمار میرود و مستوجب مجازاتهای سنگینی است در نهایت، افرادی که نسبت به مالیات قطعی خود اعتراض دارند، باید از طریق سامانههای مربوطه اقدام به اعتراض به مالیات قطعی کنند تا موارد بررسی و در صورت لزوم اصلاحات لازم انجام شود.
دریافت مالیات از چه طریقی صورت میگیرد؟ اصلیترین راه جلوگیری از فرار مالیاتی در ایران
برای دریافت مالیات از طریق قانون مالیات های مستقیم، هر شخص حقیقی و حقوقی باید در سامانه مودیان ثبتنام کند تا اطلاعات مالی و درآمدی خود را ارائه دهد. دولت از صاحبان مشاغل و افرادی که درآمد بالایی دارند، مالیات میگیرد. این مالیاتها براساس نوع کسبوکار و میزان درآمد تعیین میشود و برای هر فرد متفاوت است. روشهای دریافت مالیات:
- ثبتنام در سامانه مودیان و ارائه اطلاعات مالی
- کسر مستقیم از حقوق کارمندان
- مالیات بر ارزش افزوده که مصرفکننده پرداخت میکند
- استفاده از نرمافزار واسط سامانه مودیان
برای جلوگیری از فرار مالیاتی، دولت با ارائه تخفیفها و مشوقهای مالیاتی، کسبوکارها را تشویق به پرداخت بهموقع مالیات میکند. همچنین، قانون مالیاتهای مستقیم شامل مجازاتهایی برای افرادی است که از پرداخت مالیات خودداری میکنند. شکایت فرار مالیاتی نیز یک از روشهای آگاهی اداره دارایی است.
