طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی (تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت) به عنوان یکی از طرح‌های بیست‌گانه تحول‌آفرین و توسعه‌ای سازمان تأمین اجتماعی تعریف شده است.
تعریف
در چارچوب طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی(تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت) به عنوان یکی از طرح‌های بیست‌گانه سازمان تأمین اجتماعی، کنترل مصارف بلندمدت و کوتاه‌مدت و نیز حفظ تعادل مالی این سازمان هدف قرار گرفته است. در واقع این طرح بر مبنای تحقق توازن و تعادل منابع و مصارف تأمین اجتماعی تعریف شده و هدف، ایجاد نظامی پایدار و منضبط در مدیریت تعهدات این سازمان است که با کاهش مصارف غیرضروری، افزایش بهره‌وری منابع و بهبود کنترل‌های سیستمی، به تعادل مالی صندوق‌ها کمک کند. اهداف اشاره شده در پیوند با اصول قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، ماده 66 قانون تأمین اجتماعی و سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی است.
کارکردها
حمایت‌های بیمه‌ای تأمین اجتماعی در دو قالب تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت طبقه‌بندی می‌شوند. پرداخت مستمری‌‌های بازنشستگی، ازکارافتادگی، بازماندگان و بیمه بیکاری در چارچوب تعهدات بلندمدت بیمه‌ای و خدماتی با ماهیت صرفاً یک‌بار مانند کمک هزینه ازدواج، هزینه‌های اروتز و پروتز، غرامت دستمزد ایام بارداری، غرامت دستمزد ایام بیماری و کمک هزینه مراسم ترحیم از تعهدات کوتاه‌مدت محسوب می‌شوند.
از آنجا که بخش بسیار بزرگی از منابع تأمین اجتماعی در حوزه تعهدات بیمه‌ای صرف می‌شود؛ یکی از کارکردهای اساسی طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی، کنترل منابع و مصارف همین موارد تعهداتی است. ساماندهی بر تعهدات بیمه‌ای و پیشگیری از انحرافات برخی موارد تعهداتی و تسهیل دسترسی خدمات بیمه‌ای به ذینفعان و شرکای اجتماعی نیز از کارکردهای طرح مذکور به شمار می‌روند.
اجرای پروژه‌هایی نظیر ساماندهی بیمه کارگران ساختمانی، ساماندهی تعهدات حوزه بیمه بیکاری و ساماندهی معافیت‌های بیمه‌ای گروه‌های خاص، به طور مستقیم بر منابع تأمین اجتماعی تأثیر گذاشته و از جمله کارکردهای این سازمان محسوب می‌شوند.
در نهایت اینکه مدیریت تعهدات بیمه‌ای، تأمین بیشتر منابع برای تأمین اجتماعی و توزیع بهتر آن در راستای اجرای تعهدات این سازمان در قبال جامعه تحت پوشش را موجب خواهد شد.
زیرپروژه‌ها
تدوین و پیاده‌سازی طرح تعویق بازنشستگی به‌صورت داوطلبانه، برنامه ساماندهی بیمه کارگران ساختمانی (حساب منابع و مصارف استانی و ...) و ساماندهی نحوه نظارت بر برقراری و پرداخت مستمری و مزایای جنبی (برقراری احکام به‌صورت هوشمند و استمرار پرداخت) بخشی از پروژه‌هایی است که در چارچوب طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی تعریف و در حال اجرا است.
همچنین در قالب طرح مذکور، موضوعات ساماندهی بیمه بیکاری و تعهدات کوتاه‌مدت به صورت هوشمند و غیرحضوری، اصلاح فرایند اجرای ماده (66) قانون تأمین اجتماعی، اصلاح فرایند اجرای ماده (90) قانون تأمین اجتماعی و ساماندهی معافیت‌های بیمه‌ای گروه‌های خاص در توافق سه‌جانبه با سازمان برنامه و دستگاه تخصصی ذیربط با هر صنف، پیش‌بینی شده است.
گذشته
اهمیت حق بیمه پرداختی بیمه‌شدگان و کارفرمایان در تأمین منابع اساسی سازمان تأمین اجتماعی، نشان از اهمیت مسأله بیمه‌پردازی دارد. از طرفی به واسطه تنوع و گستردگی ارائه خدمات تأمین اجتماعی به جامعه حدود 50 میلیون نفری، مدیریت منابع بیمه‌ای جهت ایفای این تعهدات از درجه اهمیت بالایی برخوردار است.
از آنجا که بخش بزرگی از تعهدات سازمان تأمین اجتماعی به خدمات بلندمدت بیمه‌ای نظیر پرداخت حقوق بازنشستگان مستمری‌بگیران مربوط می‌شود، مدیریت منابع برای اجرایی کردن تعهدات این حوزه بسیار مهم است. به این واسطه طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی با تمرکز بر مدیریت تعهدات بلندمدت و کوتاه‌مدت، در راستای پیشگیری از هدررفت منابع و بهره‌مندی بهینه از آن، در چارچوب طرح‌های بیست‌گانه تحول‌آفرین و توسعه‌ای سازمان تأمین اجتماعی شکل گرفت.
ملاحظات اجرایی طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای در حوزه «نهادی» ضعف تعامل با دستگاه‌ها و مراجع صدور پروانه، در بخش «فنی» عدم یکپارچگی سامانه‌ها، نیاز به توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری و تبادل داده برخط و در قسمت «حقوقی» خلأهای قانونی در الزام دستگاه‌های همکار به ارائه اطلاعات یا پرداخت سهم‌ها را شامل می‌شوند.
همچنین مقاومت کارکنان، بیمه‌شدگان و بازنشستگان به اصلاحات در حوزه «اجتماعی» و نیاز به بودجه برای مشوق‌های کارکنان، اصلاحات فنی، آموزش و جبران کسری‌ها در بخش «مالی»، دیگر ملاحظات و چالش‌های اجرای این طرح محسوب می‌شوند. این مجموعه ملاحظات، بخشی از مشکلات گذشته حوزه مدیریتی درمان است که نیاز به بررسی و اصلاح ساختار دارد.
اقدام و آینده
مدیریت منابع و کنترل مصارف بیمه‌ای در راستای افزایش منابع مالی جهت بهبود خدمات تأمین اجتماعی به جامعه ذینفعان و شرکای اجتماعی این سازمان را باید مهم‌ترین دستاورد، طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی دانست.
در چارچوب این طرح، تسهیل ارائه تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت از طریق هوشمندسازی فرایندهای مربوطه، پایش و کنترل هزینه تعهدات کوتاه‌مدت و بلندمدت و همچنین ساماندهی بیمه‌های گروه‌های خاص و مشمول حمایت دولت نیز محقق خواهد شد.
همچنین تفاهم با سازمان‌های مرتبط جهت هم‌افزایی در بانک‌های اطلاعاتی و تناسب منابع و مصارف بیمه کارگران ساختمانی و ساماندهی شناسایی مشمولان این قانون از دیگر مزایا و خروجی‌های طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی است.
با توجه به تعدد و تنوع قوانین و مقررات و شرایط بیمه‌شدگان، ارتقاء نحوه کنترل شرایط احراز مستمری در هنگام صدور احکام نیز در چارچوب طرح اشاره شده حاصل می‌شود. هوشمندسازی نظارت بر استمرار پرداخت مستمری و مزایای جنبی جهت جلوگیری از پرداخت‌های من‌غیرحق نیز از دیگر دستاوردهای مدیریت تعهدات بیمه‌ای تأمین اجتماعی محسوب می‌شوند.
بازنگری بخشنامههای مربوطه، شفافیت وظایف محوله واحدهای اجرایی، رفع مشکلات بین تأمین اجتماعی و کارفرمایان و نیز ارتقای قابلیت اجرا و مشورتی بودن نظریات کمیته مربوطه، مزایای دیگر مدیریت تعهدات بیمه‌ای به عنوان یکی از طرح‌های بیست‌گانه تحولی سازمان تأمین اجتماعی است.
پیشنهاد مصوبه دولت برای الزام دستگاه‌های صادرکننده پروانه به همکاری، برگزاری جلسات تخصصی با کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی جهت تصویب الزامات قانونی تبادل داده‌ها و تشکیل کمیته مشترک در راستای نظارت بر اجرای طرح و گزارش‌دهی ادواری به شورای عالی تأمین اجتماعی را می‌توان از الزامات پیشرفت طرح مدیریت تعهدات بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی دانست.